باب چهارم

‌برات - فته‌طلب - چک

فصل اول - برات

مبحث اول - صورت برات

‌

ماده 223 : برات علاوه بر امضاء يا مهر برات‌ دهنده بايد داراي شرايط ذيل باشد:
1) قيد کلمه (‌برات) در روي ورقه.
2) تاريخ تحرير (‌روز و ماه و سال)
3) اسم شخصي که بايد برات را تأديه کند.
4) تعيين مبلغ برات.
5) تاريخ تأديه وجه برات.
6) مکان تأديه وجه برات اعم از اينکه محل اقامت محال ‌عليه باشد يا محل ديگر.
7) اسم شخصي که برات در وجه يا حواله ‌کرد او پرداخته مي شود.
8) تصريح باينکه نسخه اول يا دوم يا سوم يا چهارم الخ است.

‌

ماده 224 :برات ممکن است بحواله‌ کرد شخص ديگر باشد يا بحواله ‌کرد خود برات ‌دهنده.

‌ماده 225 : تاريخ تحرير و مبلغ برات با تمام حروف نوشته مي شود.
‌اگر مبلغ بيش از يکدفعه بتمام حروف نوشته شده و بين آنها اختلاف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و ‌بين آنها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر است.

‌ماده 226 :در صورتيکه برات متضمن يکي از شرايط اساسي مقرر در فقرات 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 و 8 ماده 223 نباشد مشمول مقررات‌ راجعه به بروات تجارتي نخواهد بود.

ماده 227 : برات ممکن است بدستور و حساب شخص ديگري صادر شود.

مبحث دوم - در قبول و نکول

‌ماده 228 : قبولي برات در خود برات با قيد تاريخ نوشته شده امضاء يا مهر مي شود.
‌در صورتيکه برات بوعده از رؤيت باشد تاريخ قبولي با تمام حروف نوشته خواهد شد - اگر قبولي بدون تاريخ نوشته شد تاريخ برات تاريخ رؤيت ‌حساب مي شود.

‌

ماده 229 :هر عبارتي که محال‌عليه در برات نوشته امضاء يا مهر کند قبولي محسوب است مگر اينکه صريحاً عبارت مشعر بر عدم قبول باشد.
‌اگر عبارت فقط مشعر بر عدم قبول يک جزءِ از برات باشد بقيه وجه برات قبول شده محسوب است.
‌در صورتيکه محال‌عليه بدون تحرير هيچ عبارتي برات را امضاء يا مهر نمايد برات قبول شده محسوب مي شود.

ماده 230 : قبول‌کننده برات ملزم است وجه آنرا سر وعده تأديه نمايد.

ماده 231 :قبول‌کننده حق نکول ندارد.

ماده 232 : ممکن است قبولي منحصر بيک قسمت از وجه برات باشد در اين صورت دارنده برات بايد براي بقيه اعتراض نمايد.

ماده 233 :اگر قبولي مشروط بشرط نوشته شد برات نکول شده محسوب مي‌شود ولي معهذا قبول‌کننده بشرط در حدود شرطي که نوشته‌ مسئول پرداخت وجه برات است.

ماده 234 : در قبولي براتي که وجه آن در خارج از محل اقامت قبول‌کننده بايد تأديه شود تصريح بمکان تأديه ضروري است.

ماده 235 :برات بايد بمحض ارائه يا منتهي در ظرف 24 ساعت از تاريخ ارائه قبول يا نکول شود.

‌

ماده 236 :نکول برات بايد بموجب تصديقنامة که رسماً تنظيم ميشود محقق گردد - تصديقنامه مزبور موسوم است باعتراض (‌پروتست)‌ نکول.

‌ماده 237 : پس از اعتراض نکول ظهرنويسها و برات‌ دهنده بتقاضاي دارنده برات بايد ضامني براي تأديه وجه آن در سر وعده بدهند يا وجه برات‌ را بانضمام مخارج اعتراضنامه و مخارج برات رجوعي (‌اگر باشد) فوراً تأديه نمايند.

‌ماده 238 :اگر بر عليه کسي که براتي قبول کرده ولي وجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تأديه شود دارنده براتي نيز که همان شخص قبول کرده ولي ‌هنوز موعد پرداخت آن نرسيده است مي‌ تواند از قبول ‌کننده تقاضا نمايد که براي پرداخت وجه آن ضامن دهد يا پرداخت آنرا بنحو ديگري تضمين‌ کند.

مبحث سوم - در قبولي شخص ثالث

‌

ماده 239 :هر گاه براتي نکول شد و اعتراض بعمل آمد شخص ثالثي ميتواند آنرا بنام برات‌ دهنده يا يکي از ظهرنويسها قبول کند – قبولي ‌شخص ثالث بايد در اعتراضنامه قيد شده بامضاءِ او برسد.

ماده 240 :بعد از قبولي شخص ثالث نيز تا برات تأديه نشده کليه حقوقي که براي دارنده برات از نکول آن در مقابل برات‌دهنده و ظهرنويس‌ها ‌حاصل ميشود محفوظ خواهد بود.

مبحث چهارم - در وعده برات

‌

ماده 241 :برات ممکن است برؤيت باشد يا بوعده يک يا چند روز يا يک يا چند ماه از رؤيت برات يا بوعده يک يا چند روز يا يک يا چند ماه ‌از تاريخ برات - ممکن است پرداخت بروز معيني موکول شده باشد.

ماده 242 :هر گاه برات بي ‌وعده قبول شد بايد فوراً پرداخته شود.

‌

ماده 243 : موعد پرداخت براتي که يک يا چند روز يا يک يا چند ماه از رؤيت وعده دارد بوسيله تاريخ قبولي يا تاريخ اعتراضنامه نکول معين ‌ميشود.

ماده 244 :  اگر موعد پرداخت برات با تعطيل رسمي تصادف کرد بايد روز بعد تعطيل تأديه شود.

تبصره : همين قاعده در مورد ساير اوراق تجارتي نيز رعايت خواهد شد.

مبحث پنجم - ظهرنويسي

ماده 245 : انتقال برات بوسيله ظهرنويسي بعمل مي‌آيد.

ماده 246 :ظهرنويسي بايد به امضاءِ ظهرنويس برسد - ممکن است در ظهرنويسي تاريخ و اسم کسي که برات باو انتقال داده ميشود قيد گردد.

‌ماده 247 : ظهرنويسي حاکي از انتقال برات است مگر اينکه ظهرنويس وکالت در وصول را قيد نموده باشد که در اين صورت انتقال برات واقع ‌نشده ولي دارنده برات حق وصول ولدي‌الاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوي براي وصول خواهد داشت. جز در موارديکه خلاف اين در برات تصريح‌ شده باشد.

ماده 248 :هر گاه ظهرنويس در ظهرنويسي تاريخ مقدمي قيد کند مزوّر شناخته ميشود.

مبحث ششم - مسئوليت

‌ماده 249 : برات‌دهنده - کسيکه برات را قبول کرده و ظهرنويسها در مقابل دارنده برات مسئوليت تضامني دارند.
‌دارنده برات در صورت عدم تأديه و اعتراض مي‌ تواند بهر کدام از آنها که بخواهد منفرداً يا بچند نفر يا بتمام آنها مجتمعاً رجوع نمايد.
‌همين حق را هر يک از ظهرنويسها نسبت به برات‌ دهنده و ظهرنويسهاي ماقبل خود دارد.
‌اقامه دعوي بر عليه يک يا چند نفر از مسئولين موجب اسقاط حق رجوع بساير مسئولين برات نيست – اقامه ‌کننده دعوي ملزم نيست ترتيب‌ ظهرنويسي را از حيث تاريخ رعايت کند.
‌ضامني که ضمانت برات ‌دهنده يا محال ‌عليه يا ظهرنويسي را کرده فقط با کسي مسئوليت تضامني دارد که از او ضمانت نموده است.

ماده 250 : هر يک از مسئولين تأديه برات ميتواند پرداخت را به تسليم برات و اعتراضنامه و صورت‌حساب متفرعات و مخارج قانوني که بايد ‌بپردازد موکول کند.

‌

ماده 251 : هر گاه چند نفر از مسئولين برات ورشکست شوند دارنده برات مي‌ تواند در هر يک از غرما يا در تمام غرما براي وصول تمام طلب خود (‌وجه برات و متفرعات و مخارج قانوني) داخل شود تا اينکه طلب خود را کاملاً وصول نمايد - مدير تصفيه هيچيک از ورشکستگان نمي‌ تواند براي ‌وجهي که بصاحب چنين طلب پرداخته ميشود بمدير تصفيه ورشکسته ديگر رجوع نمايد مگر در صورتي که مجموع وجوهي که از دارائي تمام ‌ورشکستگان بصاحب طلب تخصيص مي‌يابد بيش از ميزان طلب او باشد در اين صورت مازاد بايد بترتيب تاريخ تعهد تا ميزان وجهي که هر کدام ‌پرداخته‌اند - جزءِ دارائي ورشکستگان محسوب گردد که بساير ورشکسته‌ها حق رجوع دارند.

تبصره :مفاد اين ماده در مورد ورشکستگي هر چند نفري نيز که براي پرداخت يک دين مسئوليت تضامني داشته باشند مرعي خواهد بود.

مبحث هفتم - در پرداخت

ماده 252 : پرداخت برات با نوع پولي که در آن معين شده بعمل مي‌آيد.

‌

ماده 253 : اگر دارنده برات به برات ‌دهنده يا کسي که برات را باو منتقل کرده است پولي غير از آن نوع که در برات معين شده است بدهد و آن برات ‌در نتيجه نکول يا امتناع از قبول و يا عدم تأديه اعتراض شود دارنده برات ميتواند از دهنده برات يا انتقال ‌دهنده نوع پولي را که داده يا نوع پولي که در ‌برات معين شده مطالبه کند ولي از ساير مسئولين وجه برات جز نوع پولي که در برات معين شده قابل مطالبه نيست.

ماده 254 : برات بوعده بايد روز آخر وعده پرداخته شود.

ماده 255 :روز رؤيت در برواتي که بوعده از رؤيت است و روز صدور برات در برواتي که بوعده از تاريخ صدور است حساب نخواهد شد.

ماده 256 :شخصي که وجه برات را قبل از موعد تأديه نموده در مقابل اشخاصي که نسبت بوجه برات حقي دارند مسئول است.

ماده 257 :اگر دارنده برات به کسي که قبولي نوشته مهلتي براي پرداخت بدهد به ظهرنويسهاي ماقبل خود و برات‌ دهنده که بمهلت مزبور‌ رضايت نداده‌اند حق رجوع نخواهد داشت.

ماده 258 : شخصي که در سر وعده وجه برات را مي‌پردازد بري‌الذمه محسوب ميشود مگر آنکه وجه برات قانوناً در نزد او توقيف شده باشد.

‌

ماده 259 : پرداخت وجه برات ممکن است بموجب نسخه ثاني يا ثالث يا رابع الخ بعمل آيد در صورتيکه در روي آن نسخه قيد شده باشد که ‌پس از پرداخت وجه بموجب اين نسخه نسخ ديگر از اعتبار ساقط است.

‌

ماده 260 :  شخصي که وجه برات را بر حسب نسخة بپردازد که در روي آن قبولي نوشته نشده در مقابل شخصي که نسخه قبولي شده را دارد‌ مسئول پرداخت وجه آن است.

ماده 261 : در صورت گم شدن براتي که هنوز قبول نشده است صاحب آن مي‌تواند وصول وجه آن را بر حسب نسخه ثاني يا ثالث يا رابع الخ‌تقاضا کند.

‌

ماده 262 : اگر نسخه مفقود نسخة باشد که قبولي در روي آن نوشته شده تقاضاي پرداخت از روي نسخه‌هاي ديگر فقط بموجب امر محکمه پس‌از دادن ضامن بعمل مي‌آيد.

‌

ماده 263 :اگر شخصي که برات را گم کرده - اعم از اينکه قبولي نوشته شده يا نشده باشد ميتواند نسخه ثاني يا ثالث يا رابع الخ را تحصيل نمايد‌ پس از اثبات اينکه برات متعلق باو است ميتواند با دادن ضامن تأديه وجه آنرا بموجب امر محکمه مطالبه کند.

‌ماده 264 : اگر با وجود تقاضائي که در مورد مواد 261 - 262 و 263 بعمل آمده است از تأديه وجه برات امتناع شود صاحب برات مفقود ‌ميتواند تمام حقوق خود را بموجب اعتراضنامه محفوظ بدارد.

‌ماده 265 :اعتراضنامه مذکور در ماده فوق بايد در ظرف 24 ساعت از تاريخ وعده برات تنظيم شده و در مواعد و بترتيبي که در اين قانون براي ‌ابلاغ اعتراضنامه معين شده است به برات ‌دهنده و ظهرنويسها ابلاغ گردد.

‌ماده 266 : صاحب برات مفقود براي تحصيل نسخه ثاني بايد بظهرنويسي که بلافاصله قبل از او بوده است رجوع نمايد - ظهرنويس مزبور ملزم ‌است بصاحب برات اختيار مراجعه بظهرنويس ماقبل خود داده و راهنمائي کند و همچنين هر ظهرنويس بايد اختيار رجوع بظهرنويس ماقبل خود‌ بدهد تا به برات ‌دهنده برسد - مخارج اين اقدامات بر عهده صاحب برات مفقود خواهد بود.
‌ظهرنويس در صورت امتناع از دادن اختيار مسئول تأديه وجه برات و خساراتي است که بر صاحب برات مفقود وارد شده است.

‌

ماده 267 : در صورتي که ضامن برات مفقود (‌رجوع بمواد 262 و 263) مدتي براي ضمانت خود معين نکرده باشد مدت ضمان سه سال است و‌هر گاه در ظرف اين سه سال رسماً مطالبه يا اقامه دعوي نشده باشد ديگر از اين حيث دعوي بر عليه او در محکمه مسموع نخواهد بود.

‌

ماده 268 : اگر مبلغي از وجه برات پرداخته شود بهمان اندازه برات ‌دهنده و ظهرنويسها بري مي ‌شوند و دارنده برات فقط نسبت به بقيه مي‌ تواند ‌اعتراض کند.

ماده 269 : محاکم نمي‌توانند بدون رضايت صاحب برات براي تأديه وجه برات مهلتي بدهند.

مبحث هشتم - تأديه وجه برات بواسطه شخص ثالث

‌ماده 270 :هر شخص ثالثي ميتواند از طرف برات‌ دهنده يا يکي از ظهرنويسها وجه برات اعتراض شده را کارسازي نمايد - دخالت شخص ثالث و ‌پرداخت وجه بايد در اعتراضنامه يا در ذيل آن قيد شود.

ماده 271 : شخص ثالثي که وجه برات را پرداخته داراي تمام حقوق و وظايف دارنده برات است.

‌ماده 272 :اگر وجه برات را شخص ثالث از طرف برات‌ دهنده پرداخت تمام ظهرنويسها بري‌الذمه مي ‌شوند و اگر پرداخت وجه از طرف يکي از ‌ظهرنويسها بعمل آيد ظهرنويسهاي بعد از او بري‌ الذمه‌اند.

‌

ماده 273 :اگر دو شخص متفقاً هر يک از جانب يکي از مسئولين برات براي پرداخت وجه حاضر شوند پيشنهاد آن کس پذيرفته است که تأديه وجه ‌از طرف او عده زيادتري از مسئولين را بري‌الذمه ميکند - اگر خود محال‌عليه پس از اعتراض براي تأديه وجه حاضر شود بر هر شخص ثالثي ترجيح ‌دارد.

مبحث نهم - حقوق و وظايف دارنده برات

ماده 274 : نسبت به برواتي که وجه آن بايد در ايران برؤيت يا بوعده از رؤيت تأديه شود اعم از اينکه برات در ايران صادر شده باشد يا در‌خارجه دارنده برات مکلف است پرداخت يا قبولي آنرا در ظرف يکسال از تاريخ برات مطالبه نمايد و الا حق رجوع بظهرنويسها و همچنين ببرات‌دهندة که وجه برات را بمحال‌عليه رسانيده است نخواهد داشت.

ماده 275 :اگر در برات اعم از اينکه در ايران صادر شده باشد يا در خارجه براي تقاضاي قبولي مدت بيشتر يا کمتري مقرر شده باشد دارنده برات‌ بايد در همان مدت قبولي برات را تقاضا نمايد و الا حق رجوع بظهرنويسها و برات‌دهندة که وجه برات را بمحال‌عليه رسانيده است نخواهد داشت.

‌ماده 276 :اگر ظهرنويسي براي تقاضاي قبولي مدتي معين کرده باشد دارنده برات بايد در مدت مزبور تقاضاي قبولي نمايد و الا در مقابل آن‌ ظهرنويس نميتواند از مقررات مربوطه ببروات استفاده کند.

‌

ماده 277 : هر گاه دارنده برات برؤيت يا بوعده که در يکي از شهرهاي ايران صادر و بايد در ممالک خارجه تأديه شود در مواعد مقرر در مواد ‌فوق قبولي نوشتن يا پرداخت وجه را مطالبه نکرده باشد مطابق مقررات همان مواد حق او ساقط خواهد شد.

ماده 278 : مقررات فوق مانع نخواهد بود که بين دارنده برات و برات‌دهنده و ظهرنويسها قرارداد ديگري مقرر گردد.

ماده 279 :دارنده برات بايد روز وعده وجه برات را مطالبه کند.

ماده 280 : امتناع از تأديه وجه برات بايد در ظرف ده روز از تاريخ وعده بوسيله نوشتة که اعتراض عدم تأديه ناميده ميشود معلوم گردد.

ماده 281 : اگر روز دهم تعطيل باشد اعتراض روز بعد آن بعمل خواهد آمد.

ماده 282 : نه فوت محال‌عليه نه ورشکستگي او نه اعتراض نکولي دارنده برات را از اعتراض عدم تأديه مستغني نخواهد کرد.

ماده 283 : در صورتيکه قبول‌ کننده برات قبل از وعده ورشکست شود حق اعتراض براي دارنده برات باقي است.

‌

ماده 284 : دارنده براتيکه بعلت عدم تأديه اعتراض شده است بايد در ظرف ده روز از تاريخ اعتراض عدم تأديه را بوسيله اظهارنامه رسمي يا‌ مراسله سفارشي دو قبضه بکسي که برات را باو واگذار نموده اطلاع دهد.

‌ماده 285 : هر يک از ظهرنويسها نيز بايد در ظرف ده روز از تاريخ دريافت اطلاع‌ نامه فوق آنرا بهمان وسيله بظهرنويس سابق خود اطلاع دهد.

ماده 286 : اگر دارنده براتيکه بايستي در ايران تأديه شود و بعلت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقي که ماده 249 براي او مقرر داشته‌ استفاده کند بايد در ظرف يکسال از تاريخ اعتراض اقامه دعوي نمايد.

تبصره :هر گاه محل اقامت مدعي‌عليه خارج از محلي باشد که وجه برات بايد در آنجا پرداخته شود براي هر شش فرسخ يکروز اضافه خواهد‌شد.

مشاهده تاریخچه تغییرات

‌

ماده 287 :در مورد برواتيکه بايد در خارجه تأديه شود اقامه دعوي بر عليه برات‌ دهنده و يا ظهرنويس‌ هاي مقيم ايران در ظرف دو سال از تاريخ‌ اعتراض بايد بعمل آيد.

مشاهده تاریخچه تغییرات

‌ماده 288 :هر يک از ظهرنويسها بخواهد از حقي که در ماده 249 باو داده شده استفاده نمايد بايد در مواعدي که بموجب مواد 286 و 287 مقرر‌است اقامه دعوي کند و نسبت باو موعد از فرداي ابلاغ احضاريه محکمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون اينکه بر عليه او اقامه دعوي شده‌ باشد تأديه نمايد از فرداي روز تأديه محسوب خواهد شد.

‌ماده 289 : پس از انقضاءِ مواعد مقرره در مواد فوق دعوي دارنده برات بر ظهرنويسها و همچنين دعوي هر يک از ظهرنويسها بر يد سابق خود در ‌محکمه پذيرفته نخواهد شد.

ماده 290 : پس از انقضاءِ مواعد فوق دعوي دارنده و ظهرنويسهاي برات بر عليه برات‌دهنده نيز پذيرفته نميشود مشروط بر اينکه برات‌دهنده ثابت‌ نمايد در سر وعده وجه برات را ب محال‌عليه رسانيده و در اينصورت دارنده برات فقط حق مراجعه بمحال‌عليه خواهد داشت.

ماده 291 : اگر پس از انقضاءِ موعدي که براي اعتراض و ابلاغ اعتراضنامه يا براي اقامه دعوي مقرر است برات‌دهنده يا هر يک از ظهرنويسها بطريق محاسبه يا عنوان ديگر وجهي را که براي تأديه برات بمحال‌عليه رسانيده بود مسترد دارد دارنده برات برخلاف مقررات دو ماده قبل حق خواهد‌داشت که بر عليه دريافت‌ کننده وجه اقامه دعوي نمايد.

ماده 292 : پس از اقامه دعوي محکمه مکلف است بمجرد تقاضاي دارنده براتيکه بعلت عدم تأديه اعتراض شده است معادل وجه برات را از‌اموال مدعي‌عليه بعنوان تأمين توقيف نمايد.

مبحث دهم - در اعتراض (‌پروتست)

ماده 293 : اعتراض در موارد ذيل بعمل مي‌آيد:
1) در مورد نکول.
2) در مورد امتناع از قبول يا نکول.
3) در مورد عدم تأديه.
‌اعتراضنامه بايد در يک نسخه تنظيم و بموجب امر محکمه بدايت بتوسط مأمور اجراء بمحل اقامت اشخاص ذيل ابلاغ شود:
1) محال‌عليه.
2) اشخاصيکه در برات براي تأديه وجه عندالاقتضاء معين شده‌اند.
3) شخص ثالثي که برات را قبول کرده است.
‌اگر در محلي که اعتراض بعمل مي‌آيد محکمه بدايت نباشد وظايف او با رعايت ترتيب بعهده امين صلح يا رئيس ثبت اسناد يا حاکم محل خواهد‌بود.

ماده 294 :اعتراضنامه بايد مراتب ذيل را دارا باشد:
1) سواد کامل برات با کليه محتويات آن اعم از قبولي و ظهرنويسي و غيره.
2) امر بتأديه وجه برات.
‌مأمور اجرا بايد حضور يا غياب شخصيکه بايد وجه برات را بدهد و علل امتناع از تأديه يا از قبول و همچنين علل عدم امکان امضاء يا امتناع از امضاء‌را در ذيل اعتراضنامه قيد و امضاء کند.

ماده 295 :هيچ نوشتة نميتواند از طرف دارنده برات جايگير اعتراضنامه شود مگر در موارد مندرجه در مواد 261 - 262 و 263 راجع بمفقود‌شدن برات.

ماده 296 : مأمور اجرا بايد سواد صحيح اعتراضنامه را بمحل اقامت اشخاص مذکور در ماده 293 بدهد.

ماده 297 :دفتر محکمه يا دفتر مقاماتيکه وظيفه محکمه را انجام ميدهند بايد مفاد اعتراضنامه را روز بروز بترتيب تاريخ و نمره در دفتر‌مخصوصي که صفحات آن بتوسط رئيس محکمه يا قائم‌ مقام او نمره و امضاء شده است ثبت نمايند - در صورتيکه محل اقامت برات‌دهنده يا‌ظهرنويس اولي در روي برات قيد شده باشد دفتر محکمه بايد آنها را توسط کاغذ سفارشي از علل امتناع از تأديه مستحضر سازد.

مبحث يازدهم - برات رجوعي

ماده 298 :برات رجوعي براتي است که دارنده برات اصلي پس از اعتراض براي دريافت وجه آن و مخارج صدور اعتراضنامه و تفاوت نرخ بعهده برات‌دهنده يا يکي از ظهرنويسها صادر ميکند.

ماده 299 : اگر برات رجوعي بعهده برات‌دهنده اصلي صادر شود تفاوت بين نرخ مکان تأديه برات اصلي و نرخ مکان صدور آن بعهده او‌خواهد بود و اگر برات رجوعي بعهده يکي از ظهرنويسها صادر شود مشاراليه بايد از عهده تفاوت نرخ مکاني که برات اصلي را در آنجا معامله يا‌تسليم کرده است و نرخ مکاني که براي رجوعي در آنجا صادر شده است برآيد.

‌

ماده 300 : به برات رجوعي بايد صورت‌ حسابي (‌حساب بازگشت) ضميمه شود - در صورت حساب مزبور مراتب ذيل قيد ميگردد:
1) اسم شخصي که برات رجوعي بعهده او صادر شده است.
2) مبلغ اصلي برات اعتراض شده.
3) مخارج اعتراضنامه و ساير مخارج معموله از قبيل حق‌العمل صراف و دلال و وجه تمبر و مخارج پست و غيره.
4) مبلغ تفاوت نرخهاي مذکور در ماده (299).

‌ماده 301 : صورت‌ حساب مذکور در ماده قبل بايد توسط دو نفر تاجر تصديق شود بعلاوه لازم است برات اعتراض شده و سواد مصدقي از‌اعتراضنامه بصورت حساب مزبور ضميمه گردد.

‌ماده 302 : هر گاه برات رجوعي بعهده يکي از ظهرنويسها صادر شود علاوه بر مراتب مذکور در مواد 300 و 301 بايد تصديقنامة که تفاوت بين‌ نرخ مکان تأديه برات اصلي و مکان صدور آنرا معين نمايد ضميمه شود.

‌ماده 303 :نسبت بيک برات صورت‌ حساب بازگشت متعدد نميتوان ترتيب داد و اگر برات رجوعي بعهده يکي از ظهرنويسها صادر شده باشد ‌حساب بازگشت متوالياً بتوسط ظهرنويسها پرداخته ميشود تا به برات‌ دهنده اولي برسد.
‌تحميلات براتهاي رجوعي را نميتوان تماماً بر يکنفر وارد ساخت - هر يک از ظهرنويسها و برات ‌دهنده اولي فقط عهده‌ دار يک خرج است.

ماده 304 :خسارت تأخير تأديه مبلغ اصلي برات که بواسطه عدم تأديه اعتراض شده است از روز اعتراض و خسارت تأخير تأديه مخارج‌اعتراض و مخارج برات رجوعي فقط از روز اقامه دعوي محسوب ميشود.

مبحث دوازدهم - قوانين خارجي

ماده 305 : در مورد برواتي که در خارج ايران صادر شده شرايط اساسي برات تابع قوانين مملکت صدور است.
‌هر قسمت از ساير تعهدات براتي (‌تعهدات ناشي از ظهرنويسي - ضمانت - قبولي و غيره) نيز که در خارجه بوجود آمده تابع قوانين مملکتي است که ‌تعهد در آنجا وجود پيدا کرده است.
‌معذالک اگر شرايط اساسي برات مطابق قانون ايران موجود و يا تعهدات براتي موافق قانون ايران صحيح باشد کساني که در ايران تعهداتي کرده‌اند حق‌استناد باين ندارند که شرايط اساسي برات يا تعهدات براتي مقدم بر تعهد آنها مطابق با قوانين خارجي نيست.

‌ماده 306 : اعتراض و بطور کلي هر اقدامي که براي حفظ حقوق ناشيه از برات و استفاده از آن در خارجه بايد بعمل آيد تابع قوانين مملکتي‌ خواهد بود که آن اقدام بايد در آنجا بشود.

فصل دوم - در فته ‌طلب

ماده 307 :فته ‌طلب سندي است که بموجب آن امضاء کننده تعهد ميکند مبلغي در موعد معين يا عندالمطالبه در وجه حامل يا شخص معين و يا ‌بحواله‌کرد آن شخص کارسازي نمايد.

‌

ماده 308 :فته ‌طلب علاوه بر امضاء يا مهر بايد داراي تاريخ و متضمن مراتب ذيل باشد:
1) مبلغي که بايد تأديه شود با تمام حروف.
2) گيرنده وجه.
3) تاريخ پرداخت.

ماده 309 : تمام مقررات راجع به بروات تجارتي (‌از مبحث چهارم الي آخر فصل اول اين باب) در مورد فته‌طلب نيز لازم‌الرعايه است.

فصل سوم - چک

‌

ماده 310 : چک نوشته ‌ايست که بموجب آن صادرکننده وجوهي را که در نزد محال‌عليه دارد کلاً يا بعضاً مسترد يا بديگري واگذار مينمايد.

‌

ماده 311 :در چک بايد محل و تاريخ صدور قيد شده و بامضاي صادرکننده برسد - پرداخت وجه نبايد وعده داشته باشد.

‌ماده 312 :چک ممکن است در وجه حامل يا شخص معين يا بحواله‌ کرد باشد - ممکن است بصرف امضاء در ظهر بديگري منتقل شود.

ماده 313 : وجه چک بايد بمحض ارائه کارسازي شود.

‌ماده 314 : صدور چک ولو اينکه از محلي بمحل ديگر باشد ذاتاً عمل تجارتي محسوب نيست ليکن مقررات اين قانون از ضمانت صادرکننده و ‌ظهرنويس ها و اعتراض و اقامه دعوي ضمان و مفقود شدن راجع به بروات شامل چک نيز خواهد بود.

‌ماده 315 : اگر چک در همان مکاني که صادر شده است بايد تأديه گردد دارنده چک بايد در ظرف پانزده روز از تاريخ صدور وجه آنرا مطالبه کند و‌اگر از يک نقطه به نقطه ديگر ايران صادر شده باشد بايد در ظرف چهل و پنج روز از تاريخ صدور چک مطالبه شود.
‌اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکوره در اين ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نکند ديگر دعوي او بر عليه ظهرنويس مسموع نخواهد بود و اگر وجه ‌چک بسببي که مربوط بمحال‌عليه است از بين برود دعوي دارنده چک بر عليه صادرکننده نيز در محکمه مسموع نيست.

‌ماده 316 : کسي که وجه چک را دريافت ميکند بايد ظهر آنرا امضاء يا مهر نمايد اگرچه چک در وجه حامل باشد.

‌ماده 317 : مقررات راجعه به چک هائي که در ايران صادر شده است در مورد چکهائي که از خارجه صادر شده و بايد در ايران پرداخته شود نيز ‌رعايت خواهد شد - ليکن مهلتي که در ظرف آن دارنده چک مي‌ تواند وجه چک را مطالبه کند چهار ماه از تاريخ صدور است.

فصل چهارم - در مرور زمان

‌

ماده 318 :دعاوي راجعه به برات و فته‌ طلب و چک که از طرف تجار يا براي امور تجارتي صادر شده پس از انقضاي پنجسال از تاريخ صدور‌ اعتراضنامه و يا آخرين تعقيب قضائي در محاکم مسموع نخواهد بود مگر اينکه در ظرف اين مدت رسماً اقرار به دين واقع شده باشد که در اين صورت مبداءِ ‌مرور زمان از تاريخ اقرار محسوب است. در صورت عدم اعتراض مدت مرور زمان از تاريخ انقضاءِ مهلت اعتراض شروع ميشود.

‌تبصره :مفاد اين ماده در مورد بروات و چک و فته ‌طلبهائي که قبل از تاريخ اجراي قانون تجارت مصوب 25 دلو 1303 و 12 فروردين و 12 خرداد 1304 صادر شده است قابل اجرا نبوده و اين اسناد از حيث مرور زمان تابع مقررات مربوط بمرور زمان راجع باموال منقوله است.

ماده 319 : اگر وجه برات يا فته‌طلب يا چک را نتوان بواسطه حصول مرور زمان پنجسال مطالبه کرد دارنده برات يا فته‌طلب يا چک مي‌تواند تا‌حصول مرور زمان اموال منقوله وجه آنرا از کسي که بضرر او استفاده بلاجهت کرده است مطالبه نمايد.

‌تبصره :  حکم فوق در موردي نيز جاري است که برات يا فته‌ طلب يا چک يکي از شرايط اساسي مقرر در اين قانون را فاقد باشد.